Đây là tài liệu của KS Vũ Thảo Nguyên, tài liệu sửa mạch quạt điều khiển từ xa gồm 4 phần, phần đầu là các kiến thức cơ bản về linh kiện (tụ, trở, cầu chì….) , phần 2, 3 còn lại giới thiệu kỹ thuật phân tích lỗi, ví dụ thực tế, phần 4 là đôi lời của tác giả. Tuy nhiên trong nội dung trang này chỉ xin giới thiệu phần 2 và 3. Với hai mục nội dung này các bạn có thể nghiên cứu và tự sửa quạt… nếu còn gì vướng mắc bạn nên google search là ra.
Cách phân tích lỗi trên bo điều khiển quạt
“Tài liệu này không bàn đến hư hỏng về động cơ quạt mà chỉ dạy sửa các lỗi về bo điều khiển quạt”.
Khi sửa một quạt điện điều khiển từ xa thứ nhất bạn phải phân biệt được những lỗi sau:
Cắm điện bật không lên bằng phím cũng như điều khiển thì lúc đó đầu tiên ta sẽ phân tích như sau mất nguồn 5VDC cấp cho vi xử lý do đứt cầu chì hoặc mạch hạ áp có vấn đề, thạch anh bị hỏng (với loại vi xử lý sử dụng thạch anh ngoài loại 455kHz màu vàng ), vi xử lý bị hỏng.
Nguyên nhân và cách khắc phục lỗi trên:
Đầu tiên chúng ta phải đo nguội: Dùng thang đo x10 đo điện trở trên tụ hóa cấp nguồn cho vi xử lý thường là tụ 470uF hoặc 1000uF trong quạt Mitsubishi là 100uF/ 16V sau đó đảo chiều que đo nếu cả 2 chiều kim chỉ giá trị 0 Ohm là mạch nguồn đã bị chập. Hiện tượng nguồn điện gia đình tăng đột biến dẫn tới nổ cầu chì chập đi ốt ổn áp và thường dẫn đến chết IC vi xử lý nhất là ở những nơi điện lưới không ổn định là khá phổ biến.
Lỗi về nguồn cấp:
Đứt cầu chì dẫn đến mất nguồn cái này bạn có thể nhìn bằng mắt thường còn nếu không ta có thể sử dụng thang đo x1 của đồng hồ để kiểm tra nếu cầu chì tốt sẽ có giá trị điện trở từ 0 đến vài Ôm(Ohm) còn nếu kim không lên thì cầu chì đã đứt. Tuyệt đối không được dùng dây đồng thay cầu chì.
Nếu cầu chì không đứt ta đo điện áp 5VDC trên vi xử lý bắt buộc phải có 5VDC trên tụ hóa lọc nguồn đây là điều kiện bắt buộc phải có.
Cách đo: Vặn thang đo DC 50V que đỏ đưa vào cực dương của tụ hóa, que đen đưa vào cực âm của tụ hóa phải có 5VDC.
Mất nguồn 5VDC cấp cho vi xử lý do cháy các linh kiện ngoại vi hạ áp từ 220V sang 5VDC ( như điện trở, varistor, đi-ốt ổn áp). Chúng ta có thể kiểm tra dễ dàng bằng cách sử dụng nguồn ngoài cho nhanh. Khi vi xử lý còn hoạt động tốt ta phải sửa phần ngoại vi hạ áp từ 220V xuống 5VDC sao cho có điện áp cấp cho vi xử lý. Việc này đòi hỏi thao tác đo đạc phải cẩn thận chính xác.
Lỗi về đi-ốt ổn áp: Cắm điện quạt chạy ngay mặc dù không chập triac.
Lỗi về vi xử lý: Để loại trừ lỗi về nguồn thì ta có thể kiểm tra vi xử lý bằng cách sau:
Sử dụng nguồn 5VDC có thể sử dụng nguồn 5V từ sạc điện thoại rồi cấp cho vi xử lý bằng cách tìm tụ lọc nguồn mắc song song với đi-ốt ổn áp (các bạn lưu ý nhớ cấp nguồn đúng chiều (+) (-) của tụ điện) không sẽ dẫn đến cháy vi xử lý.
Cách kiểm tra vi xử lý bằng nguồn ngoài
Lỗi về thạch anh nếu bạn có đồng hồ đo tần số sẽ vặn về thang đo Hz bình thường sẽ có giá trị 455 kHz nếu không có tốt nhất bạn dùng thạch anh mới về để thay thử.
Câu hỏi đặt ra: Vì sao vi xử lý có thể lỗi được ?
Trả lời: Vi xử lý chạy với điện áp 5VDC thấp nhưng chân điều khiển được nối trực tiếp qua điện trở với chân G của triac còn 2 chân MT1 và MT2 thì nối với tải 220V vì vậy triac đóng vai trò như một khóa điện tử đóng mở cuộn dây số quạt, mô-tơ chuyển hướng nên nếu xảy ra chập tải dẫn đến vi xử lý có thể bị hỏng.
Vì một lý do nào đó như điện áp từ đường dây điện lưới tăng cao đột ngột cũng có thể dẫn đến hỏng vi xử lý.
Lỗi về triac: Cấu tạo triac gồm 3 cực G, MT1, MT2. Khi nhận được lệnh điều khiển từ vi xử lý đưa vào cực G qua điện trở thì MT1 và MT2 sẽ được nối thông với nhau như khi ta bấm công tắc bật đèn vậy.
Cách đo: Đo nguội: đo điện trở giữa hai cực T1 và T2 nếu bằng 0 Ohm là tri-ắc bị chập lúc đó bật quạt, quạt đã chạy hoặc tự chạy tuốc-năng (swing)
Và như vậy nếu triac bị hỏng sẽ dẫn đến hiện tượng như sau: MT1 và MT2 bị đứt vì thế có điện áp điều khiển ở chân G nhưng quạt vẫn không quay hoặc bị mất một vài số.
Chập MT1 với MT2 lúc cắm điện quạt đã chạy hoặc không chuyển được số bệnh này cũng thường gặp trong thực tế.
Đứt điện trở nối giữa MT1 hoặc MT2 hoặc điện trở này bị tăng trị số rất lớn cũng gây nên hiện tượng không chuyển được số quạt hoặc chuyển hướng quạt (tuốcnăng) vì điện trở này nối điện áp điều khiển từ vi xử lý tới chân G của triac. Trong thực tế điện trở này bị đứt nhiều hơn. Giá trị điện trở kích tri-ắc từ 470 Ohm đến 680 Ohm. Các bạn có thể sử dụng điện trở 470 Ohm hay 560 Ohm để thay cho điện trở kích chân G tri-ắc.
Lỗi về tụ điện hạ áp:
Bật được quạt nhưng quạt bật lên kêu bíp rồi tắt hoặc phím bị treo chỉ bấm được một vài phím, chuyển hướng không được khi bấm swing, không điều khiển từ xa được (bệnh thường gặp trên quạt trần Panasonic nói riêng và trên tất cả các dòng quạt điều khiển Panasonic nói chung).
Phần lớn các bo mạch nguồn sử dụng hạ áp trực tiếp bằng tụ điện cho nên khi tụ điện này giảm điện dung sẽ dẫn đến nguồn cấp bị sụt áp dẫn đến vi xử lý bị treo, bệnh này khá phổ biến trong các quạt điều khiển từ xa chiếm khoảng 90% các hư hỏng của quạt.
Tụ này có giá trị từ 1uF/275,400,630 V đến khoảng 2u/275,400,630 V trên thân tụ có in 105/400V hoặc 1uF 400V các bạn mua về hàn vào vị trí của tụ cũ là quạt sẽ hoạt động bình thường không nhất thiết phải chọn đúng các giá trị 275V,400V, 630V vì điều này không quan trọng. Khi thay tụ kẹo bạn cũng nên thay luôn tụ hóa lọc nguồn.
Lỗi về điện trở song song với tụ kẹo: Điện trở song song với tụ kẹo trong mạch hạ áp có giá trị 100K-220KOhm điện trở này hay bị cháy, hoặc đứt vì thế bạn nên hở 1 chân điện trở ra và đo giá trị của nó nhà thiết kế hay sử dụng điện trở 100K- 220KOhm 1/4 hoặc 1/2W, tốt nhất các bạn thay bằng điện trở công suất1W. Ví dụ: Điện trở R5 hạ áp có giá trị 200KOhm như hình dưới.
Lỗi về LED bị rò: Loại lỗi này cũng hay gặp với các bo mạch quạt điều khiển từ xa, quạt phun sương, quạt hơi nước do chúng hoạt động ở điều kiện ẩm ướt, biểu hiện là không bấm được lệnh mở nguồn bằng phím ấn, hoặc ra lệnh tắt trên điều khiển từ xa. Vì vậy khi bạn đo điện áp vi xử lý đủ 5VDC mà không bật được quạt hãy đo thử các LED xem có bị rò không ?
Cách đo LED rò là bạn tháo LED khỏi bo mạch vặn thang đo Rx 10KOhm không được chạm tay vào que đo đo cả 2 chiều ngược và thuận chỉ có 1 chiều được lên kim, nếu đo mà thấy 2 chiều đều lên 1 chút thì LED đã bị rò bạn chỉ cần thay LED là xong.
Lỗi về mạch thu hồng ngoại (IR): Khi ta bấm điều khiển từ xa thì không điều khiển được quạt. Do vậy bạn chỉ việc thay mắt thu khác là được áp dụng tương tự với các bo mạch máy lạnh.
- Chân 1 VCC: Là chân nguồn cấp 5VDC
- Chân 2: GND: Là chân âm nguồn
- Chân 3: OUT: Đưa tín hiệu hồng ngoại nhận được vào vi xử lý để điều khiển
Lưu ý:
- Trước khi sửa mạch IR chúng ta phải test điều khiển từ xa (remote) xem tốt không bằng cách sử dụng camera của điện thoại trừ camera Iphone vì hãng này có chế độ lọc hồng ngoại, hay các camera giám sát hoặc webcam của máy tính.
- Chúng ta chuyển chế độ chụp ảnh chĩa điều khiển và nhấn nếu có chấm sáng màu hồng hoặc tím trên màn hình là điều khiển tốt.
IC vi xử lí bị cháy:
- Về vấn đề cháy IC vi xử lý thì hầu như ở các quạt như Mitsubishi hay Panasonic, KDK chúng ta đều không có IC thay thế.
- Trên thị trường chỉ thông dụng mấy loại sau: PT2248, BA8206B4, BA8206B4AL loại này các bạn có thể mua ở các tiệm bán linh kiện điện tử với giá khoảng hơn
20000.
Phía dưới là sơ đồ nguyên lý cho các bạn tham khảo.
Lỗi về điều khiển từ xa: Điều khiển từ xa quạt (remote) thường bị mấy lỗi sau
Mắt phát hồng ngoại( IR ) bị cháy đứt tóc: Các bạn đo led IR bằng cách tháo ra và đo thuận nghịch ở thang Rx10 bằng đồng hồ vạn năng đảo que đo 2 lần sẽ có 1 chiều lên và không lên là LED tốt.
Chết thạch anh dao động: Sau khi kiểm tra thấy LED IR tốt mà vẫn không phát hồng ngoại khi bấm các bạn thử thay thạch anh mới. Thạch anh thường sử dụng là 455Khz hoặc 32, 768 KHz. Hình ảnh một điều khiển từ xa bị hỏng thạch anh do bạn đọc tự sửa theo sự hướng dẫn của tôi. Thay thạch anh 455KHz
Phân tích 1 bo mạch điều khiển từ xa (remote) thông dụng sử dụng IC SC5140 trong các quạt Trung Quốc
LED: LED phát hồng ngoại IR; R=1 Ohm: Điện trở hạn dòng cho LED (giá trị từ 1 Ohm đến 10 Ohm); C1: tụ lọc nguồn; 9014×2 : 2 transistor khuếch đại tín hiệu từ IC đưa ra LED các bạn có thể thay bằng C1815 với loại ngược NPN và A1015 với loại thuận PNP; LC455: thạch anh 455Khz; C2=C3= 101=100pF tụ ghim; SA1, SA2: phím bấm.
Do IC trên còn có rất nhiều chân nên các bạn theo datasheet của hãng có thể sử dụng được thêm nhiều phím ấn khác.
Sơ đồ điều khiển từ xa quạt trần dùng IC HT6221
Lỗi về phím ấn bị mòn lớp than: Các bạn sử dụng giấy bạc lấy ở hộp thuốc cắt tròn rồi dán bằng keo 502 dưới phím cao su.
Các công tắc phím ấn trên điều khiển không nhạy: Nếu có điều kiện tốt nhất bạn nên thay phím ấn còn không có thể vệ sinh bằng chai xịt MC-Kenic Contact Cleaner & Lubricant.
Lỗi về tiếp điểm Pin: Các tiếp điểm pin bị rỉ do pin bị chảy nước. Các bạn có thể dùng lò xo bút bi, hoặc lò xo ở các điều khiển khác thay sang. Lời khuyên các bạn nên sử dụng pin tốt thay cho điều khiển lỗi trên tôi thường gặp là do người dùng sử dụng các loại pin rẻ tiền thường gặp trên các điều khiển tivi, điều hòa, quạt…Hình dưới là một loại pin khá tốt có thể dùng để thay cho các loại điều khiển.
Lỗi về mòn lớp than trên mạch in: Bạn ra cửa hàng điện tử mua loại keo vẽ mạch thường được sử dụng trong sửa chữa laptop giá khoảng 90 000 rồi lấy que nhọn vẽ lại sau đó sấy khô là được. Nếu chỉ bị đứt đường mạch có thể sử dụng keo bạc để vẽ lại
Lỗi thay LED ir hay bị cháy: Bạn thay thạch anh và 2 tụ dao động mắc ở 2 chân thạch anh xuống mát (mass).
Trích câu hỏi của bạn đọc: “ Tình hình là ở nhà có cái quạt cây Asia. Dạo này remote của nó bị hỏng. Mình kiểm tra thử thì thấy bị cháy con LED phát hồng ngoại. Thay con khác ok, nhưng bấm một vài lần lại cháy tiếp. Thôi thì thay luôn con BJT, s8050, vẫn bị hiện tượng như cũ. “
Vậy cho hỏi các bác là có nguyên nhân nào làm cháy LED phát hồng ngoại nữa không. Mình nghĩ còn do con trở nhưng thấy nó mới nên nghĩ chắc không phải.
Mình up hình chụp lên đây, các bác xem giúp. Mạch này dùng con BA5104 ah”
Sau khi bạn ý thay thạch anh Y1 và tụ ghim C2, C3 thì đây là câu trả lời: “Bực mình thay luôn thạch anh và tụ ghim thì dùng đến giờ vẫn OK”
Sơ đồ nguyên lý điều khiển quạt tham khảo
Ví dụ thực tế sửa quạt điều khiển từ xa
Dưới đây là lỗi phổ biến trên các quạt Mitsubishi hiện nay sử dụng IC nguồn LNK304 hay LNK302 loại này sử dụng IC nguồn hạ áp trực tiếp từ điện 220V xuống 5VDC
Loại mạch này có nhược điểm là rất hay cháy cầu chì, nổ IC nguồn LNK304, phù tụ 4.7uF/400V, đứt các cuộn cảm lọc nhiễu L1, L2 chúng ta có thể quan sát được bằng mắt thường và nguy hiểm hơn là quá trình cháy nổ dẫn đến chết ic vi xử lý và khi đó chúng ta phải thay toàn bộ bo mạch với chi phí khá cao. Đây là lỗi rất phổ biến trong các dòng quạt Mitsubishi hiện nay vì thế các bạn cần lưu ý đọc kĩ.
Cách kiểm tra IC vi xử lý:
Nếu chúng ta kiểm tra IC vi xử lý vẫn sống bằng cách cấp nguồn ngoài như hình dưới: Bạn có thể sử dụng nguồn 5VDC hoặc đơn giản là sử dụng sạc điện thoại Nokia và cấp vào tụ hóa 100uF/16V như hình vẽ dưới nếu có tiếng kêu bíp thì IC vi xử lý còn sống nếu thấy đèn sáng hoặc không có tiếng kêu thì IC vi xử lý đã chết. Các bạn có thể áp dụng cách test vi xử lý dưới để áp dụng cho các vi xử lý của các hãng quạt như Vinawind, Điện cơ 91, Panasonic…v.v
“Nếu kiểm tra vi xử lý bình thường các bạn thay IC LNK304, 2 tụ điện 4.7uF/400V và các cuộn cảm nếu đứt thì mạch sẽ hoạt động nhưng sớm hay muộn nó cũng sẽ bị nổ ic vì nguồn điện ở Việt Nam không ổn định vì thế cách tốt nhất là các bạn tự sửa theo 2 cách dưới đây”.
Cách sửa hiệu quả đó là : tháo IC bị cháy và 2 tụ 4.7uF/400V ra,sử dụng 1 sạc điện thoại Nokia loại tốt và hàn vào chân tụ hóa 100uF/16V như hình vẽ sau đó bạn đưa sạc xuống đáy quạt cho gọn rồi tại 2 chấu sạc cắm vào nguồn 220V bạn hàn 2 sợi dây và nối lên bo mạch hàn vào 2 vị trí dây màu nâu và màu xanh da trời.
Cách thứ 2 khó hơn một chút ưu điểm của cách này là bạn phải có hiểu biết về điện tử: Đầu tiên ta cũng tháo bỏ IC LNK304 bị cháy nổ và 2 tụ hóa 4.7uF/400V ra khỏi bo mạch. Bạn sử dụng 1 biến áp nguồn 220V-9VAC và ráp mạch như hình vẽ dưới dây. Cách này mất nhiều thời gian và phụ thuộc vào độ khéo tay của người sửa chữa. Và cuối cùng 2 dây màu xanh của biến thế ta cũng sẽ nối với 2 dây nguồn màu xanh da trời và màu nâu của bo quạt. Còn dây đỏ sẽ nối vào cực(+), dây đen nối vào cực(-) của tụ hóa 100uF/16VDC.
(Lưu ý: Chúng ta nên chọn biến áp có kích thước nhỏ gọn để tiện nhét vào đế quạt).
Sơ đồ nguồn quạt MITSUBISHI
Bạn có thể áp dụng phương pháp này để độ mạch nguồn cho tất cả các loại quạt Mitsubishi khác.
Quạt Mitsubishi Swing thì bị tắt nguồn.
Câu hỏi bạn đọc:
“ Quạt bật chạy đc bình thường nhưng khi e bấm nút swing thì được vài giây thì nó tắt như mình bấm off ”?
Trả lời: Thay tụ kẹo hạ áp 105(1uF)/ 400V màu nâu đỏ, thay tụ hóa 1000uF/ 16V nguyên nhân 2 tụ trên yếu dẫn đến nguồn cấp cho vi xử lý yếu khi ra lệnh swing thì nguồn bị sụt dẫn đến off.
SỬA QUẠT ĐIỆN CƠ 91
Câu hỏi bạn đọc: Khi bật nguồn bằng công tắc hoặc điều khiển từ xa quạt sáng đèn và kêu chip rồi tắt.
Nguyên nhân: Tụ hạ áp 1uF/ 275V bị giảm trị số dẫn đến yếu nguồn đây là loại tụ không phân cực có thể lấy ở nguồn máy tính cũ, tụ 1uF 250V thay cũng được
SỬA QUẠT PANASONIC F-MU44R
Câu hỏi từ bạn đọc:
Một độc giả hỏi tôi : Chào Bác Koibito nhà em có cây quạt treo tường Panasonic F-MU44R bị hiên tượng như sau: nhấn mở OFF/ON quạt chạy bình thường, Speed tốc độ 1,2, 3 vẫn bình thường. Nhưng khi nhấn Oscil để chuyển hướng thì quạt ngưng hoạt động. Mong Bác Koibito tư vấn giúp em. Thank?
QUẠT TRẦN PANASONIC F-M14C7
Câu hỏi từ bạn đọc: Quạt có hiện tượng bấm điều khiển từ xa các số đều không chạy. Lưu ý đây là lỗi rất phổ biến trên các dòng quạt trần Panasonic)
Nguyên nhân: Là do tụ hạ áp bị giảm trị số dẫn đến mạch vi xử lý yếu nguồn làm mạch không hoạt động được.
Cách sửa: Thay tụ hạ áp bằng tụ kẹo 1uF/ 400V
SỬA QUẠT PANASONIC F409K
Cách sửa: Thay tụ C2 có giá trị 684/ 630V (0.68uF) bằng tụ kẹo 824/ 400V quạt hoạt động tốt.
QUẠT KANGAROO
Hiện tượng: Có điện vào nhưng bấm nút không nhận
Cách sửa: Bị rò 1 LED, bạn đọc thay LED và quạt hoạt động bình thường
QUẠT ASIA
Câu hỏi: Quạt ASIA bị nổ cầu chì, đứt điện trở song song với tụ, nổ đi-ốt ổn áp 5.1V dẫn đến chết vi xử lý.
Cách sửa: Sửa xong các linh kiện bị cháy thì nguồn 5VDC bị sụt, cấp nguồn ngoài thì IC vi xử lý rất nóng. Thay IC PT2128A-C81 quạt hoạt động bình thường
Sơ đồ đấu dây trong quạt bàn tham khảo
